Details

Categorie: Onderhoud

Ongeveer 25 jaar geleden heb ik mijn R 25 in delen gedemonteerd en op zolder opgeborgen. Natuurlijk eerst nog even een voorlopige zwanenzang en daarna was het lang stil. Opgroeiende kinderen, drukke baan en veel te doen "rundum Hause" en dus was er lang geen tijd meer voor de mono. Wel uit het oog maar niet uit het hart en derhalve heb ik hem na mijn pensionering weer uit de mottenballen gehaald. Het was niet een echt probleem om hem weer in elkaar te zetten maar de sleutelroutine moest wel weer een beetje bijgepoetst worden. Al doende leert men echter en hij loopt weer als een klok. Dat ging niet helemaal zonder slag of stoot want de versnellingsbak vertoonde een vervelend euvel. Hij had een lam schakelpookje, schakelde wel maar liet het pookje hangen. Dat is niet alleen irritant maar in sommige verkeerssituaties ook een beetje onveilig. Er was maar één oplossing en dus ging de bak uit elkaar. Veertig jaar geleden is dat ook eens gebeurd maar daarbij was ik slechts toeschouwer zonder kennis en ervaring. Mij is bijgebleven dat mijn vader daarbij moeite had om zijn goede humeur te bewaren want het ging bepaald niet in een keer goed. Geen wonder want we hadden geen tekeningen en evenmin een werkplaatshandboek. Toch is alles goed gekomen.

Maar goed, bak op de werkbank en aan de slag. Natuurlijk eerst alle uitsteeksels verwijderen. De spietjes van poot, handschakeling en kickstarter zaten natuurlijk knap vast en dus een beetje voorzichtig met de hamer. Vang de klappen met een stevig contragewicht op direct naast de spie, met z’n tweeën gaat dat beter dan alleen. Ik gebruik een niet te zware hamer, liever venijnige tikken dan dikke meppen. Vervolgens de flens van de uitgaande as eraf. Hiervoor heb ik een eenvoudig hulpstuk gemaakt, in feite niet meer dan een stevig stuk ijzer voorzien van twee gaten die over de pennen van de flens passen en een derde gat in het midden met diameter 3 cm waardoor een dop 15 mm gaat die met behulp van de dremel is bewerkt en nu vier nokjes heeft die in de moer passen. Aan het stuk ijzer heb ik een arm gelast om de flens vast te kunnen houden. Matra kan er een puntje aan zuigen en het kost gewoon niets. Met een tweebenige trekker heb ik de flens verwijderd, niet een fraaie methode, je kunt de flens krom trekken. Volg dan niet het advies van Ed Steur op –weggooien – want je kunt hem op het oog weer recht maken.( Wel het advies van Ed Steur opvolgen om met een moment van 13 kgm de flens bij de montage weer vast te zetten.) Zet de flens in een flinke bankschroef en met hamer en een stukje hardhout verricht je wonderen, het is tenslotte geen rocket science en onze mono is bepaald niet hoogtoerig. Overigens, plaats de trekkerbenen zo dicht mogelijk bij of naast de nokken want daar is het lijf van de flens het dikst en de buigingsstijfheid dus het grootst. De stijfheid loopt op met de derde macht van de dikte, twee keer zo dik/hoog betekent acht keer zo stijf. Toch maar eens nagedacht over een betere trekker en het volgende is te voorschijn gekomen. Boor centraal in de lengterichting van beide flensnokken een gat met diameter 5 mm, diepte 15 mm. Tap hierin M 6 draad. Neem vervolgens een goed stukje staal ca. 9 cm lang , 2,5 cm breed met een dikte van ongeveer 1 cm. Boor hierin twee gaatjes overeenkomend met de hartafstand van de nokken en boor in het midden een gat met diameter 6,8 mm. Tap in het middelste gat M 8 draad. Neem een bijpassende bout, goede kwaliteit en punt deze aan onder 60 º . Houd met eerder genoemd ijzer de flens tegen, zet trekker vast met twee M 6 boutjes ( 8,8 sterkte) en draai de centrale M 8 bout stevig aan. Een paar flinke tikken op centrale bout en de flens is gedemonteerd. Je moet wel over een fatsoenlijke kolomboormachine kunnen beschikken en een draaibank is handig om de centrale bout netjes aan te punten. De kosten zijn nagenoeg nihil. Nu niet meteen het deksel van de bak halen. Bij mijn eerste bak deed ik dat wel. En daarna moesten de twee vorkbouten nog los gemaakt worden. Dat was moeilijk. Een slagschroevendraaier bood uitkomst maar ik had het gevoel dat ik het huis in elkaar sloeg. Beter is het om eerst de bouten een slag los te draaien. Daartoe heb ik een koudbeitel zodanig bijgeslepen dat hij, voor het oog althans, precies past in de sleuf van de bout. Zet de beitel op zijn kop in een goede bankschroef, draai de bak onderste boven met de boutsleuf precies op de lip van de beitel. Leun op de bak, geef een flinke ruk en de bout is los. Het deksel maak ik warm met de verfafbrander, het idee om er echt de vlam op te zetten trekt mij niet zo. Dat leidt tot ongewenste spanningen in het materiaal.  Verwarmen tot het deksel onaangenaam heet wordt en je er je hand niet meer op kunt houden. Moeren waren natuurlijk al verwijderd en met enig klopwerk komt het deksel los. Ik gebruik een kunststof hamer en een stukje hardhout. Wil het niet lukken dan opnieuw verwarmen en een beetje heter dan de eerste keer. Achter op de primaire as zit een soort dekseltje. Waar het voor dient weet ik niet maar kijk even hoe het zit want het kan op twee manieren weer worden gemonteerd en daar is nog een trucje voor nodig.

Het deksel is verwijderd en in het huis zit tamelijk veel ijzerwerk, een beetje over gedimensioneerd? Verwijder nu de twee vorkbouten, die zaten al een slag los . Nu moet het hele huis worden verwarmd. Hiertoe heb ik een overeenkomst gesloten met de directrice zodat ik het hele geval in de oven schuif en verhit tot 125º . Trek een paar goede handschoenen aan, houd het tandwiel van de eerst versnelling op de uitgaande as vast en klop met de kunststof hamer stevig op de rand van de bak. Alles komt dan plotseling los; let er op dat een en ander niet met een smak op de grond ploft want dat is niet professioneel. Niet te lang wachten want dan koelt de zaak weer af en moet je opnieuw beginnen. De bak is nu overzichtelijk leeg geworden en het schakelmechaniek kan er nu uit, nodig om de gebroken haarspeldveer te verwijderen en door een nieuwe te vervangen. Ik heb eerste en tijdje zitten kijken hoe een en ander in elkaar zat. Het helpt om een paar foto’s te maken. Een digitale camera is eigenlijk onontbeerlijk als je voor het eerst aan een versnellingsbak begint. Verdere demontage is niet moeilijk. Verwijder de splitpen uit het asje waar de handschakeling op zit met een z.g. telefoontang die een lange spitse bek heeft. Asje naar buiten trekken en goed op de vulring(etjes) letten. Er mag hier maar weinig speling optreden anders grijpen de tanden van het schakelmechaniek niet volledig in elkaar. Soms wil het asje niet naar buiten, het heeft misschien al veertig jaar met het platte einde in de schakelas vast gezeten. Slijp dan een smalle schroevendraaier vlijmscherp en tik die in de spleet waar de twee delen van het asje elkaar ontmoeten. Mocht dit niet lukken dan moet er een andere list worden bedacht maar zover is het bij mij nog niet gekomen. Misschien moet dit asje eerst worden verwijderd en daarna pas de assen maar dat moet je even bekijken, het wijst zich vanzelf en mijn geheugen laat mij hier even in de steek. De schakelschijf is geborgd met een circlip. Neem die weg en en het schakelmechaniek kan worden verwijderd. Kijk goed hoe een en ander is gemonteerd en maak, indien mogelijk, een foto. Let op de z.g. “Sperrklinke”. Wat dat is zie je wel wanneer je de laatste delen uit de bak haalt. De schakelas moet van buiten naar binnen worden verwijderd. Het is verstandig de spiebaan eerst met fijn waterproof schuurpapier van braampjes te ontdoen, dan hoef je niet zo hard te slaan en dat komt de stalen bus waarin deze as draait ten goede. Dat kun je ook beter doen bij de kickstarteras als je die zou willen verwijderen. Ik gebruik overigens oude trapperassen als doorslag. Die zijn gemaakt van hard staal maar helaas niet geschikt voor de kleine diameters. Geen beter  gereedschap dan zelfgemaakte spullen overigens. Nu zeggen alle handboeken : “montage in omgekeerde volgorde” maar vaak is dat tamelijk kort door de bocht . Zelf heb ik ook het nodige moeten ontdekken. Om de bak weer in de juiste volgorde te laten schakelen moeten het pijltje op de schakelschijf corresponderen met het pijltje op de tandwielsector. Je kunt met veel vijven en zessen die instelling aanbrengen vóór je de boel in de bak zet maar het is ( veel ) handiger om dit te doen nadat ook de assen met vorken zijn gemonteerd. Dan moet je wel de vorken los laten bungelen, je kunt dan de schakelschijf naar believen ronddraaien tot de twee pijlen precies tegenover elkaar staan. Is wat moeilijk te zien maar dat moet je maar voor lief nemen. Pas daarna de vorken vastzetten. Dat is sowieso lastig maar met behulp van een stukje ijzerdraad kun je de vorken een beetje in positie brengen. De drie assen met vorken moeten gezamenlijk, in één keer in de bak worden gestoken die eerst lekker warm/heet is gestookt. Ook het deksel heet maken alvorens te monteren. Niet vergeten om eerst het kickstater segment met een steeksleutel een stukje op te spannen. De steeksleutel past keurig achter de knobbel achter op het deksel waarin het asje van de koppelingshefboom is gemonteerd.  Het plaatje op de achterkant van de primaire as schuif ik er van opzij op als het deksel nog een kleine centimeter speling heeft met de bak. Daarvoor gebruik ik een verf roerhoutje met een ingezaagd sleufje waarin het plaatje is geklemd. Boven de primaire as gekomen iets laten zakken zodat het plaatje op de as zit en houtje terug halen. Plaatje NIET in de bak laten vallen. De rest wijst zich zelf. Lagers vervang ik wanneer ze ongezonde geluiden maken. Ik maak de oude schoon en als ze met wat olie mooi glad lopen en weinig speling vertonen mogen ze weer meedoen. Ik sta overigens open voor goede raad in dit opzicht want mijn methode is natuurlijk wat primitief. Toen ik de bak dicht had bleek hij niet goed te schakelen en heb ik de boel eerst maar terzijde gelegd, het werd mij even te machtig. De pijltjes stonden niet goed. Toen het na een tweede exercitie weer mis was heb ik het ding bijna door de ruiten gegooid maar e.e.a. heeft mij op het idee gebracht om de pijltjes pas na montage maar uiteraard zonder deksel in de juiste positie te plaatsen. Bij een andere bak trof ik een tweede pijltje niet aan: het was aan de achterzijde aangebracht en pas na demontage zichtbaar. Zeker een maandagochtend bak. Je kunt natuurlijk ook zelf merktekens aanbrengen. Uiteraard oliekeringen vervangen maar die moet je niet scheef monteren want dan moet je nieuwe bestellen. Al met al een leerzame oefening. Intussen heb ik een oude bak op mijn mono gezet maar je moet dan wel de drukpen in de bak steken VOORDAT je hem in het frame plaatst. Daarna lukt het niet meer en moet je hem er DUS weer uithalen. Hoe stom kun je zijn maar van je fouten leer je veel. In iedere bak zitten vulringen. Het is niet onbelangrijk bij demontage op te letten waar de vulringen precies zitten zodat ze weer op de juiste plaats worden gemonteerd. Verder is het wijs om na montage op te meten of het deksel gemonteerd kan worden zonder de kogellagers axiaal te belasten Gebruik de pasranden van deksel en bak als referentie en met behulp van een stalen rei en een goede schuifmaat kun je keurig uittellen of de lagers al dan niet op de juiste wijze worden belast. Doe dit rustig en doe dit twee keer zodat je geen fouten maakt. Volgens mij kun het beste op safe spelen en een ietsje axiale ruimte aanhouden. Met dit stukje hoop ik aarzelende sleutelaars een kleine handreiking te hebben gedaan. Misschien is er hier en daar nog wel iets te verbeteren want iedereen heeft zo zijn eigen handigheidjes en voorkeuren, ik hoor het graag. Ik las iets over C-aanduidingen bij lagers van de BMW, volgens mij in een van de afleveringen in ons clubblad. Wie kan mij hierover nader informeren?

Geert Doddema.

• Vorige
• Volgende